İşleme Merkezi

• Şase (tezgah gövdesi)
• Tabla (parçanın bağlanacağı alan)
• Spindle (İş Mili – Kesici takımın bağlanacağı alan)
• Tutucu Magazini
• Cnc Kontrol Paneli
• Su Haznesi
• Talaş Konveyör Hattı Gibi 6 – 7 ana başlıktan oluşmaktadır. Bunları Açarsak;

Şase : Tezgahın genelini kapsayan genellik döküm olarak imal edilen üzerinde diğer bahsedilen kısımların montajlandığı döküm yada demir bloğa verilen isim olarak tanımlanabilir. Şaseler tezgahın ebatlarına göre ve bağlanacak olan iş parçasının ağırlığına göre dayanımı performansı test edilmiş bloklardır. Genellikle hassas terazi ile dengeye alınan kısım burasıdır.

Tabla : İş Parçasının bağlanacağı kısım olarak tanımlanmaktadır. Genellikle tablanın üzerinde iş parçasının bağlanacağı hassas mengene bulunur. Hassas mengene ile iş parçası mengeneye dolayısıyla tablaya sabitlenir. İş merkezlerinde %70 tabla hareket etmektedir. Z eksenin de bulunan kesici takım ise sadece yükseklikte sabit kalarak kesme (Talaş Kaldırma) işlemini sağlamaktadır. Tablaya aynı anda 2 , 3 yada sığdığı kadar iş parçası bağlanabilir. Burada sınırlamayı yapan tezgah şasesinin yani tezgah gövdesinin kaç kg kaldırabildiği ve tezgah ebatlarının ne olduğudur. Tezgah ebatları ise genellikle seri iş yapan firmaların parçalarına göre seçim yaptığı alandır. Tezgah tablası dikey işleme merkezinde X ve Y eksenlerinde hareket eder. Bu eksenlerin mikron mertebede hareket ettiren servo motorlar mevcuttur. 0.001 hassasiyete kadar kesici takım altında gezerek parçanın üzerinden talaş kaldırılmasını sağlar.

Spindle : Tezgaha bağlanan iş parçasının üzerinden talaş kaldıracak olan kesici takım`ın bağlandığı ve sabitlendiği alandır. Spindle`lar servo motorlar ile hareketlendirilir. Genellikle Z eksenindeki servo motor ile mikron mertebede (0.001mm) iş parçasına yaklaşabilir. Spindle motorları ve sistemleri de kendi aralarında ayrılır. İçten su vermeli cnc freze ve dıştan su vermeli cnc işleme bunlara örnektir. Spindle imalatında kesici takıma su vermek için özel bir su ayırıcı yol tasarlandıysa sistem içten su vermeli olarak çalışmaktadır. Avantajı çok yüksektir. Udril gibi Matkap gibi kesici takımların ömür ve performansını arttırmaktadır.

Tutucu Magazin : Kesici takımların tutulduğu alandır. Tezgahın sol üst kısmında bulunur ve işleme merkezinin büyüklüğüne göre tutucu sayısı değişiklik gösterir. Piyasada genellikle 24 lü magazin mevcuttur. Magazinli tezgahın en büyük özelliği bir çok kesici ağzı tezgah üzerinde hazır bir şekilde bekletmesidir.

Cnc Kontrol Paneli : Cnc`nin (Computer Numerical Control) kontrol edilmesini sağlayan Windows gibi dokunmatik bir ekranı olan dijital bir parçadır. Mitsubishi M70 – Mitsubishi M80, Mazatrol, Fanuc, Heidenhain gibi kontrol panelleri mevcuttur. Genellikle her marka kendi cnc servo motorlarını kullanmaktadır.

Su Haznesi : İş parçası ile kesici takımın birleştiği noktaya tazik ile gönderilen bor yağlı suyun depolandığı alandır. Su haznesi ilk doldurulduğunda %5lik, akabindeki eklemelerde %2 lik boryağlı su kullanılmaktadır. Bor Yağı iş parçasının soğumasını, çapakların uzaklaştırılmasını en önemliside kesici takımın ömrünün uzamasını sağlamaktadır.

Talaş Konveyörü : Adından da anlaşılacağı üzere talaşların sistemden uzaklaştırıldı sistemdir.

İşleme merkezinde kesici takımlar işlenecek olan parçaya göre özel olarak seçilmektedir ve birbirinden çok farklıdır. Çeşitlilikleri çok yüksektir. Piyasada bilinen ve bilinmeyen 50 den fazla kesici takım markası, bir o kadar da kesici uç (Insert) imalatı yapan firma mevcuttur. Kesici takımları 2 farklı başlıkta incelemek gerekirse; Birincisi değiştirilebilir uçlu kesici takımlar diğeri ise sabit kesici takımlardır.

Değiştirilebilir uçlu kesici takımlar adından da anlaşılacağı üzere, kendi içerisinde tek insert`lü (Elmaslı), iki elmaslı, üç elması vb. şekilde yukarıya doğru artmaktadır. Bu durumda kesici takım seçerken sizi sınırlayacak olan durum tezgahın spindle motor kuvveti, tezgah kabiliyeti, ne kadar pasoya gireceğiniz , elmasın form`u ve maliyettir. Şöyle ki değiştirilebilir uçlu kesici takımlar sabit kesici takımlara göre (Freze, Matkap) maliyetleri daha düşüktür. 4 insert`lü Çap40 finish yüzey tarama kafası için 4NKT tarzı bir elmas kullanabileceğiniz gibi APKT tarzı bir elmasta kullanabilirsiniz. Bu durumda yüzey kalitesinin ne olacağı ? Hız performans ? finish işleme bırakılacak paso sizin yine maliyetlerinizi etkileyecektir. Kesici takımlarda yine kesici takım çapına göre farlı elmaslar kullanılır. Çap 40 – Çap 50 kesici takıma APKT16 kullanırken daha düşüklere APKT11 ve daha da düşük çap17 gibi değiştirilebilir uçlu kesici takımlarda APKT09 - 06 kullanabilir. Bu durum 3PKT, 4NKT formundaki elmaslar ve kesici kafalarında da geçerlidir. Değiştirilebilir uçlu kesici takım çeşitleri, blmp, apkt, sdmt, 4nkt, 3pkt, Highfeed kesici uçlar, xnmu vb. uç tipleridir. Bu elmasların bağlandığı kesici takım kafaları ise saplı tarama, arbor tutucu vb. tiplerdedir. Genellikle Sandvik, TaeguTec, Walter, gibi dünya devleri ürettikleri insertlere özel isim veririler ve farklı formda yaparlar. Bunun nedeni ise ürettikleri elmasların koyulacağı kafalarıda kendileri özel olarak üretmesidir.

Sabit kesici takımlar ise değiştirilebilir uçların aksine tek kullanımlıktır ve maliyetleri değiştirilebilir uçlara göre çok daha yüksektir. Bunlardan bazıları, Rayba, Matkap, Freze`dir.

İşleme merkezinde 3 Eksen, 4 Eksen, 5eksen ve devamı şeklinde en son bilinen 9 eksene kadar birden falza çeşidi vardır. Üç eksen dediğimiz tezgah tipinde X – Y – Z şeklinde eksen motorları mevcuttur. Bu motorlar servo motor olup mikron mertebede hassaslardır. Bir adet spindle ve tablası olan sistemler genellikle 3 eksen işlem yapabilmektedirler. Makine hem x hem y ekseninde hareket ettiğinde iki eksen bunların yanında da aynı anda z eksenin de hareket etmesiyle üç (3) eksen tezgah durumuna gelir. Tablaya bağlanacak olan bir divizör ile 4.eksen kabiliyetine ulaşırlar. Burada ise 3 Eksen aynı anda hareket ettiği gibi iş parçası 360 derece kendi ekseninde de döndüğü durumlarda makine 4 eksen kabiliyetine ulaşır. Simültane 4 Eksen ve Indeks 4 eksen olmak ikiye ayrılan bu durumun detayı ise şu şekildedir; Ana eksenler hareket ederken aynı zamanda divizöre bağlanmış olan iş parçasının da eksenlerle beraber döndüğü durumda tezgah 4 eksen simültane haline gelirken, iş parçasını divizör aracılığı ile belirli bir açı çevirip sabitledikten sonra ana 3 eksen motorlarının hareket etmesi durumunda indeks 4 eksen tezgah adını alır. Aynı şekilde Divizör yerine beşik adıyla anılan mengeneye parça bağlanmasıyla parça hem x ekseninde açılı hem de y ekseninde açılı hale gelir. Yani X,Y,Z Eksenleri ile beraber X eksen açısında iş parçasının açısının değiştirilmesi, Y eksen açısında parçanın açsının değiştirilmesiyle tezgah 5 eksen işleme merkezi halini alır. Aynı zamanda parça sıfırında 360 derecede dönebilme kabiliyetine kavuşur. 5 Eksen tezgahlarda da index ve simültane olayı aynıdır. Bunların yanında sipindıl da dönüş kabiliyetinin olduğu cnc işleme merkezi makinaları da mevcuttur. Bunlar ise 8 9 eksenli işleme merkezi kategorilerinde yerlerini almaktadırlar

İşleme merkezinde takımların tutulduğu alanın tanımını “Tezgah magazini” olarak yukarıda da tanımlamıştık. İşleme merkezlerinde genellikle 24 lü tutucu magazini olur ve takımlar bu magazinde yer alırlar. Sıralı magazin tipi olduğu gibi karışık tip magazin çeşidi de vardır. Bunların arasındaki fark ise şu örnek ile açıklamaya çalışalım; sıralı magazinin üstünde sıra numaraları yazmaktadır.

• 1 numaralı tutucuya çap 63 tarama kafa taktınız
• 2 numaralı tutucuya 16 Freze bağladınız
• 3 numaralı tutucuya 8.5 matkap bağladınız
• 4 numaralı tutucuya 12 rayba koydunuz
• 5 numaralı tutucuya 10 klavuz bağladınız
• 6 numaralı tutucuya çap 32 BLMP highfeed bağladınız
• 7 numaralı tutucuya çap 40 udril bağladınız
• 8 numaralı tutucuya diş kateri bağladınız

Vb. 24 adet tutucuya takımları taktınız. Sıralı tip magazinde tezgaha T6 M6; yazdığınızda karşınıza Çap 32 BLMP gelir, T2 M6; yazdığınızda 2 numaralı tutucuda olan 16 Freze gelir. Bu tip magazinde en büyük dezavantaj takımın değişmesi için ciddi bir zaman geçmesidir. Ama magazinde hangi numarada hangi üründe varsa onu çağırdığınızda o ürün gelir.

Hafızalı tip magazinlerde (Karışık Magazin de denir) takımları magazine tek sefer dizilir ve magazin numarası verilir. Yukarıdaki örnekteki gibi taktığınızı farz edelim. İlk takımı çağırdığınızda T4 M6; dediğinizde size 12 Rayba gelir ancak akabinde çağıracağınız takım diyelim ki T7 olsun. T7 M6 yaptığınız anda bir önceki gelmiş olan T4 -> T7 nin bağlı olduğu çap 40 udril ile yer değiştirir. Artık sıralamalar gitmiştir. Karışık tip magazin ile çalışıyorsanız magazindeki sıra numarası ile değil T1 – T2 – T3 gibi takım numaraları ile çalışmalısınız. Yeni eklenecek olan takımı T10 M6; yapıp ekledikten sonra her T10 dediğinizde eklediğiniz o takım gelir. Tezgah bu sıralamayı kendi hafızasında tutar. Bundan dolayı da çok daha seri çalışır. Magazinin tam tur attıktan sonra sıraya gelmesiniz beklemezsiniz.

Yağlama sisteminin çalışması !!! İşleme merkezinde en çok deforme olan ve tezgahın en önemli kısmını oluşturan kısımlar spindle, kızaklar ve vidalı millerdir. Bundan dolayı tezgah yağlamasının çok iyi çalışması gerekmektedir. Genellikle tezgahın arka kısmında şeffaf bir kutu içerisinde bulunan yağlama sistemini sürekli kontrol etmek gerekir. Zamanla yağlama sistemi üzerinde bulunan ufak yağlama kanalları ve hortumları tıkanmaktadır. Bu durumda özellikle sürtünmeli kızaklardaki diğer adıyla kutu kızak tezgahlar hızlı bir şekilde deforme olur. Tezgahın yağlama sisteminin çalışmaması durumunda bu alanlar paslanmaya ve işleme yaparken ölçü hassasiyetini bozmaya başlarlar. Aynı zamanda eksen başlarında bulunan servo motorlar üzerindeki hassas taşlanmış mikro hassasiyetindeki vidalı milleri de otomatik yağlanmaktadır. Bundan dolayı arkadaki yağlama deposunun sürekli azalması gerekmektedir. Kendi üzerinde ayar cıvataları ile yağlama miktarı ayarlanmalıdır.

Bunlarla beraber tezgah kesinlikle hava ile temizlenmemelidir. Hava ile temizlenmesi durumunda kızak koruyucu saclarının altına talaşlar gitmektedir. Talaş sıyıcılar görevini yapamamaktadır. Tazikli hava ile tüm talaşlar kızağın üstüne düşmektedir. Tezgah X Y Z eksenlerinde hareket ederken kızaklar çizilmektedir. Tezgahı temizlerken kullanılması gereken süpürge ve belki biraz bor yağlı sudur. Spindle bakımında ise yine dikkat edilmesi gereken yer, tezgahın arka kısmında bulunan soğutucu panelin çalışmasıdır. Soğutucu panelin içerisinde şartlandırıcı yağ bulunmaktadır. Spindle`ın çalışması sırasında devir daim yaparak soğutma ve yağlama işlemini gerçekleştirir. Şartlandırıcı olarak kullanılan yağ 10 numara yağ olarak adlandırılır.

Konveyör sisteminde bakım işlemine değinecek olursak burada da dikkat etmeniz gereken durum talaşları ciddi anlamda biriktirmemenizdir. Bu durum konveyöre bağlı motorun daha zor şartlar altında çalışmasını sağlayacaktır. Konveyör motorunun yanmaması için sisteme bağlı koruyucu bir termik bulunsa da nadir durumlarda motorun yandığına şahit olmuşuzdur. Tabi ki konveyör sisteminin sürekli çalışmasının dezavantajı da bulunmaktadır. Bunlardan bazıları ise kesme bor yağının sarfiyatı ve elektrik tüketiminin artmasıdır.